سَمفونی (به فرانسوی: symphonie)، از کلمهٔ یونانیِ Συμφωνία (symphonia) بهمعنی همصدایی و همآوایی گرفته شدهاست.
سمفونی در موسیقی کلاسیک به قطعهای ارکسترال گفته میشود که از چند بخشِ مجزّا به نام موومان تشکیل شده باشد و موومان اول دارای فرم سونات است. فرم سمفونی درحقیقت همان فرم چهاربخشی یا چهارموومانه است و فرمیسازی است و به ندرت در فرم آوازی (مانند قسمت چهارم سمفونی نهم بتهوون) ساخته میشود.
قدمت سمفونی به سدهٔ هجدهم میلادی در اروپا بازمیگردد. یوزف هایدن، ولفگانگ آمادئوس موتسارت، و بهویژه لودویگ فان بتهوون در شکلگیری آن تأثیر بهسزایی داشتهاند.
چهار موومان سمفونی بیشتر فرمال هستند و بر روی طرح و نظم از پیش پرداختهای ترکیب میشوند. سمفونی در طی دورههای موسیقی تغییر یافته و دارای فرمولی کامل و دقیق نیست و دارای دگرگونیهای زیادی در سازبندی، محتوا و فرم شدهاست ولی فرم چهار قسمتی عمومیت بیشتری یافتهاست.[۱]
- موومان اول: تمپوی تند (فرم سونات)
- موومان دوم: تمپوی آهسته (فرم سونات یا «روندو» یا «تم و واریاسیون»)
- موومان سوم: تمپوی تند و سه ضربی (فرم منوئه یا سه قسمتی (ABA) یا اسکرتسو
- موومان چهارم: تمپوی تند (فرم «روندو» یا «تم و واریاسیون» و فرمهای دیگر
موومان چهارم میتواند ترکیبی از سه قسمت قبلی باشد و به عنوان نقطه اوج سمفونی برای پایان در نظر گرفته شود.