دستگاه‌های موسیقی ایرانی

دستگاه های موسیقی ایرانی عبارتند از مجموعه‌ای از چند نغمه یا گوشه متداول، که هر کدام به تناسب نسبت های موجود میان نت های آنها، در قالب واحدی دسته بندی می شوند؛ گوشه‌هایی که از تناسبات مشترکی برخوردارند در گروهی واحد قرار میگیرند که دستگاه نامیده میشود. مانند: دستگاه شور، دستگاه همایون و… در واقع دستگاه یک نوع نظام طبقه بندی مبتنی بر تناسبات است. این شیوه طبقه بندی همواره امری است نسبی، به این معنا که در طبقه بندی نغمات در قالب دستگاه‌ها ما همواره با یک طیف از خصوصیات سر و کار داریم، و نه با مفاهیمی مطلق. شاید ذکر این مثال برای بیان این مفهوم موثرتر باشد؛ حتماً برای شما نیز پیش آمده است که در هنگام مرتب کردن کتابخانه خود، ندانید که مثلاً فلان کتاب را در این قفسه قرار دهید یا آن قفسه. نغمات نیز دقیقاً همین وضعیت را دارند، لذا طبقه بندی آنها در نظام دستگاهی امری نسبی است. برای مثال: آواز بیات ترک یکی از متعلقات دستگاه شور است، اما بسیاری از خصوصیات آن به نوعی با دستگاه ماهور مشابه است.