جز چیست؟

به لحاظ تاریخی واژه جز jazz احتمالا ریشه در واژه عامیانه و از مد افتاده ی jasm به معنای روحیهءانرژی و شور و حال دارد که البته خود با

واژه ی jism و یا شکل دگرگون شده ی ان jizz که در گذشتهءبه معنای جرات و شهامت به کار میرفته مرتبط است.

اما داستان نام گذاری ان هر چه باشدءجزءیک گفت و شنود موسیقیایی استءمکالمه ای که تا اندازه ای برنامه ریزی شده و تا حد زیادی فی البداهه است و در حین اجرا میان موسیقیدانان در میگیرد.

جز زاده تجربه ی زیست سیاهان در قاره ی امریکاست ان گاه که سنت های موسیقیایی افریقایی و اروپایی را با یکدیگر تلفیق میکردند.

این موسیقی که نخستین بار در اوایل دهه ی 1900 و در فضای فرهنگی ناهمگون بندر نیوارلینزظهور میکرد در واقع حاصل تکامل ترانه های کار بردگانءاوازهای مذهبی سیاهان امریکاءبلوزء و موسیقی دسته های بادی برنجی و رگتایم بود.

صدای منحصر به فرد یک موسیقیدان جز بخشی از امضای اوست و بخشی از ان چیزی است که او را از دیگران متمایز میسازد.

موسیقی جز

جز ذاتا یک موسیقی تجربه گراست و از موسیقی های مختلف دیگری از جمله راکءرپءکانتریءفانکءلاتینءموسیقی کلاسیکءبلوزءگاسپلءموسیقی افریقاییءموسیقی مشرق زمینءپاپءموسیقی محلیءهبپ هاپ  و... تاثیر گرفته و البته بر انها تاثیر گذاشته.

رگتایم

معمولا از مکتب نیوارلینز به عنوان نخستین مکتب در موسیقی جز یاد میشود هر چند که پیش از ان که سبک نیوارلینز توسعه یابد رگتایم رواج داشت و البته مرکز رگتایمءنه نیوارلینز بلکه سدالیا واقع در ایالت میزوری و همان جایی بود که اسکات جاپلن در ان اقامت داشت.

اسکات جاپلن

اسکات جاپلن ملقب به سلطان رگتایم زاده 1868 در تگزاس ء پیانیست پیشرو رگتایم به شمار می امد.

رگتایم نوعی موسیقی پیانویی تمام تصنیف شده بود و چون جزِِِییات ان به تمامی از قبل ساخته و پرداخته میشدءفاقد یکی از ویژگیهای ذاتی جز یعنی (بداهه نوازی) بود.

در هر حال به زودی رگتایم در نواختن پیانو همه گیر شد و دست مایه ی بداهه نوازی قرار گرفت.

در این لحظه پیشنهاد میکنم به قظغه ی maple leaf rag ساخته ی scott joplin گوش دهید.

بلوز

بلوز که در لغت به معنای احساسات اندوهگین و محزون استءهمچنین به فرمی اوازی و سازی و نیز سبکی اجرایی اشاره دارد که در شمار مهم ترین ریشه های تاریخی جز بوده است.

موسیقی بلوز از موسیقی عامیانه سیاه پوستان امریکاءمانند اوازهای کشت و کار و مناجات های مذهبی و ترانه های بردگان مناطق مختلف امریکا است که در حین کار برای کاستن فشار و سختیءانها با بداهه خوانی روی کلام و اهنک های خودشان و گاهی هم روی عباراتی از ترانه های سفید پوستان به اواز خواندم مشغول میشدند.

در این لحظه پیشنهاد میکنم به یک نمونه از اوازهای کشت و کارءبه نام hoe emma hoe که شیوه ی ندا و پاسخ در ان به کار رفته گوش دهید.

و باز هم پیشنهاد میکنم قطعه ای از خواننده و نوازنده افسانه ای کرنت و ترومپت لوییس ارمسترانگ با نام st.louis bluse با صدای bessie smith و نوازندگی کرنت louis armstrong گوش دهید.

شهبانوی بلوز بسی اسمیت

بلوزهای اوازی بیانی بسیار شخصی دارد.این اوازها اغلب به مضامینی همچون درد خیانت دیدگیءبی وفایی و عشق یک طرفه میپردازد.

خوانندگان این سبک اجرای ویژه ای دارند که در ان از نت های محزون یا افتاده و تاخیرها و تعجیل های ریتمیک بهره میگیرند.

انها این نت های محزون را با اندکی بم کردن درجه های سومءپنجم و هفتم گام ماژور پدید می اورند.

از نظر فنی همین رفت و امد میان این درجات است که به ملودی های بلوز تاثثیر غم شادگونهءعجیب و جادویی بخشیده است.

از دیگر سبک های موسیقی جز میتوان به

سویینگ

بی باپ

کول جز

هاردباپ

مدال جز

جز ازاد یا پیشرو

فیوژن

جز ملایم

جز امروز

جریان بی نام

جنبش های نو ظهور

اسید جز

جز فردا نام برد

منبع ما در این مقاله کتاب جز این کوه شخصی بود به کوشش شروین تدبیری که مفصل تر به تاریخچه و جزییات در کتاب پرداخته است